Word bewust van je onbewuste vooroordelen

Waarom je bewust worden van onbewuste vooroordelen belangrijk is

Iedereen heeft vooroordelen. Jij ook! Vooroordelen zijn handig, omdat je hiermee overzicht houdt. Mensen zonder vooroordelen bestaan niet. Maar wel kan je zelf beginnen met je bewust te worden van je blinde vlekken. Misschien zeg je zelf ook wel eens dat je niet houdt van mensen die in hokjes denken, maar kijk eerst eens naar jezelf.

Zelf dacht ik ook, en sterker nog, riep ik vaak hardop: “hokjes denken en mensen in hokjes indelen, dat moet je niet doen, dat is zooooo stom. Hoe kan je nou weten hoe iemand is als je diegene alleen maar hebt gezien”. Maar inmiddels weet ik dat we het allemaal doen en neem ik het mensen ook niet meer kwalijk. Inmiddels weet ik dat we binnen luttele seconden een beeld vormen van iemand, alleen maar op basis van wat we zien.

Het effect van uiterlijk

Het benoemen en indelen van de wereld om ons heen is een van de meest basale en fundamentele activiteiten van ons brein. We doen het iedere dag, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Vaak gaan we dan ook , om het voor onszelf makkelijk te maken, mensen om ons heen indelen, allereerst op basis van opvallende eigenschappen in iemands uiterlijk. We delen mensen die we voor het eerst zien, direct en zonder nadenken op tal van manieren in, op basis van de manier waarop iemand zich kleedt, haarkleur, lichaamsbouw, zich opmaakt, zijn of haar sieraden (ringen, kettingen, tatoeages en andere versierselen), de tas die iemand bij zich heeft, et cetera.

Niet wat je denkt

Als we op het werk kennis maken met een nieuwe collega denken we vaak binnen die paar seconden te weten of dat een leuk iemand is, met wie je kunt lachen en waarschijnlijk goed kunt samenwerken. Ook al kan later het tegenovergestelde blijken. Zitten we naast een onbekend persoon tijdens een bijeenkomst en praten we niet met hem of haar, dan kunnen we desgevraagd na afloop toch best een hoop over iemand vertellen en denken we zelfs hem of haar goed te kunnen plaatsen.

Iedereen heeft stereotiepe ideeën. Dat is een normaal neurologisch proces omdat ons brein heel snel beslissingen moet kunnen nemen. Dat doen we o.a. door te beoordelen op wat we zien.

Als gevolg daarvan ontwikkelen we vaak een onvolledig, ongenuanceerd of eenzijdig beeld van de ander waarbij we voorbijgaan aan de unieke identiteit van elke persoon. Het kan problematisch zijn wanneer we aan dat beeld een waardeoordeel koppelen en op basis van dat stereotype beeld bepaalde personen afwijzen. Zo ontstaan vooroordelen. En we hebben nou eenmaal vaker vooroordelen ten aanzien van personen die niet op ons lijken of die niet passen in ‘het plaatje’.

Echter is het soms niet wat je denkt. En dat is niks om je voor te schamen. Je brein projecteert dat wat je al kent. De manier waarop je naar mensen kijkt wordt bepaald door je eigen ervaring, opvoeding en voorkeuren. Ook jij bent zo ingesteld dat je wat nieuw en onbekend is in eerste instantie zal wantrouwen.

We zijn selectief en oppervlakkig. We denken niet zo rationeel als we zouden willen; we evalueren niet met onze grijze cellen maar met onze ogen.

In de huidige samenleving staat het schoonheidsideaal meer dan ooit centraal. We worden continu beoordeeld op ons uiterlijk, ongeacht of we dat willen of niet, en beoordelen anderen op hun uiterlijk. Hoe we eruitzien speelt een grote rol bij de manier waarop anderen ons zien. Mensen nemen een heleboel over je aan, enkel gebaseerd op je uiterlijk. Het uiterlijk van iemand is vaak het eerste stukje informatie dat we over iemand krijgen. Mensen denken dan van alles over je te kunnen vertellen op basis van je uiterlijk. En andersom doe jij dat dus ook.

Vooroordelen verminderen

Het goede nieuws: het is mogelijk om je eigen (onbewuste) vooroordelen te herkennen vóór je handelt. Hoe doe je dat?
Stel jezelf regelmatig de volgende vragen:

• Is dit echt waar?
• Hoe kan ik dit weten?
• Weerhoudt dit mij ervan om een gesprek aan te gaan met deze persoon?

Kortom, waarom heb je bepaalde gedachten over mensen als je ze ziet. Hierdoor krijg je beter inzicht in waar jouw vooroordelen vandaan komen en hoe ze jouw gedrag en keuzes beïnvloeden.

En oh ja…mijn persoonlijke ervaring, ik pas soms ook niet in het plaatje en ook bij mij is het niet wat je denkt.

Meer weten over vooroordelen en identiteit?

In haar lezingen nodigt Helmi je uit om de confrontatie met je eigen vooroordelen aan te gaan. Hoe werkt een eerste indruk? En hoe kan je los komen uit een ‘plastic fantastic’ samenleving waarin je soms losgeweekt wordt van je identiteit? In haar lezingen deelt Helmi niet alleen inzichten over de ware identiteit, maar gaat ze nog een stap verder. Bekijk hier het profiel van Helmi van Doorn en ontdek meer over haar achtergrond en haar expertise.