Kan een leidinggevende de werksfeer beïnvloeden met zijn slaapgedrag?
Is het bespreekbaar maken van slaaptekort en slaapproblemen in jullie organisatie nog steeds een taboe, of wordt er al openlijk over gesproken? Vinden jullie het wenselijk dat een medewerker van zijn leidinggevende weet dat hij of zij slaapproblemen heeft, of vica versa? Is dit te persoonlijk of wordt het misschien gezien als een teken van zwakte?
In dit artikel ga ik op deze vragen in.
Grensoverschrijdend gedrag
Het ligt nogal voor de hand dat als een leidinggevende zich als een eikel gedraagt, dit problemen veroorzaakt op de werkvloer. De recente voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag in het Nederlandse medialandschap zijn hiervan een goed voorbeeld. Denk aan Matthijs van Nieuwkerk van De Wereld Draait Door, The Voice of – heel recent – StudioSport. Uit cijfers van het CBS en TNO blijkt dat in 2021 8,8 procent van de medewerkers te maken had met intimiderend gedrag van leidinggevenden of collega’s, wat aantoonbare gevolgen heeft voor de desbetreffende medewerkers: stress, lage werktevredenheid, slechte prestaties of zelfs vertrek uit de organisatie (ontslag).
Ambivalentie
Er bestaan interessante onderzoeken waaruit blijkt dat sommige leidinggevenden de ene dag grof of onaardig zijn en andere dagen begripvol en aardig. Een vorm van ambivalent gedrag, dat voor de medewerkers nogal verwarrend kan zijn. Maar wat zorgt er nu voor dat die leidinggevende de ene dag aardig is en op een andere dag niet? Of overwegend onaardig zijn en af en toe aardig? Of overwegend aardig en af en toe onaardig, of welke variant je ook maar kunt bedenken? Deze vragen stelde Christopher M. Barnes zich ook meer dan tien jaar geleden en hij kwam tot een aantal verrassende conclusies. Barnes is overigens professor in management aan Universiteit van Washington.
Zelfbeheersing
Eerdere onderzoeken van Barnes waren vooral gericht op hoe slaap het gedrag op de werkvloer beïnvloedt. Tijdens deze onderzoeken heeft hij laten zien dat slaap belangrijk is om iemands vermogen tot zelfbeheersing te herstellen: onze voorhoofdskwab, die onmisbaar is voor zelfbeheersing en beteugeling van emotionele impulsen, gaat door slaapgebrek en (chronisch) slecht slapen gewoonweg offline. Barnes en zijn collega’s ontwikkelden de hypothese dat een gebrek aan zelfbeheersing op een bepaalde werkdag ook de kans vergrootte dat leidinggevenden zich schuldig maken aan onaardig of grensoverschrijdend gedrag. Een leidinggevende zou dan makkelijk in de verleiding komen om bijvoorbeeld een medewerker die een fout maakt in het openbaar te kleineren. Een tweede hypothese die Barnes wilde testen, was welke rol slaap speelt bij dit onaardige gedrag. En in hoeverre het grensoverschrijdende gedrag van de leidinggevende het gedrag van de medewerker beinvloedt: kan hij goed en bevlogen blijven functioneren of stelt hij zich terughoudend op?
Niet de slaapduur, maar wel de slaapkwaliteit
Om dit model te testen voerde Barnes een veldstudie uit onder 88 leidinggevenden en hun medewerkers. Gedurende twee weken vulden de leidinggevenden aan het begin van elke werkdag een vragenlijst in over hun slaap van de afgelopen nacht en hun mate van zelfbeheersing op dat moment. Gedurende dezelfde twee weken vulden de medewerkers aan het eind van elke werkdag een vragenlijst in over het gedrag van hun leidinggevende die dag. En over hun eigen werkbetrokkenheid. Het onderzoek van Barnes concentreerde zich hier enkel op de individuele effecten van wat er op deze dagen gebeurde bij een bepaalde leidinggevende. De leidinggevenden zelf werden dus niet onderling met elkaar vergeleken. En nu komt het … Barnes en zijn onderzoeksteam stelden vast dat niet de slaapduur van de leidinggevende, maar vooral de slaapkwaliteit van invloed was op de zelfbeheersing van de bewuste leidinggevende. De slaapkwaliteit bepaalde dus het eikelige gedrag van de leidinggevende en verlaagde op die dagen ook de betrokkenheid van de medewerkers aanzienlijk.
Bevlogen en betrokken
Het meest opmerkelijk punt van deze bevindingen is wat mij betreft dat vooral de slaapkwaliteit van de leidinggevende de resultaten van de medewerkers beïnvloedde. De meeste medewerkers weten van zichzelf wel wat een nacht slecht slapen met hen doet. Ze zijn prikkelbaar, hebben concentratieproblemen, krijgen hun werk niet af of maken fouten op het werk. Dus dat slecht slapen hun eigen gedrag en prestaties beïnvloedt, realiseren ze zich wel. Maar niet veel leidinggevenden en medewerkers verwachten dat hun slechte nachtrust ook invloed heeft op de prestaties van hun directe omgeving. En dat is nu precies wat het onderzoek heeft aangetoond: de slaapkwaliteit van de leidinggevende beïnvloedt de werkbetrokkenheid van de medewerkers. Dus leidinggevenden die op zoek zijn naar bevlogen en betrokken medewerkers, zouden eens goed moeten nadenken over hun eigen slaap en slaapkwaliteit. Gelukkig zijn er veel goede strategieën voorhanden om die slaapkwaliteit te verbeteren. Dit geldt natuurlijk voor leidinggevenden, maar evengoed voor de medewerkers zelf.
Rust, reinheid en regelmaat
Jammer genoeg komen sommige leidinggevenden slaperig en chagrijnig naar het werk. Thuis zijn ze met het verkeerde been uit bed gestapt en hebben eventuele gezinsleden al de eerste lading negativiteit of een kort lontje kunnen incasseren. Op het werk schreeuwen ze tegen hun medewerkers en zijn dan verbaasd over het feit dat hun team niet meer aan het werk gaat. Wat hun humeur natuurlijk niet bepaald ten goede komt.
Het onderzoek van Barnes laat zien hoe dat komt: het toont overduidelijk aan hoe belangrijk slaap is voor goed functionerende teams. Net zoals een niet uitgeslapen puber chagrijnig is en zich misdraagt, vertonen leidinggevenden die niet goed slapen vaak hetzelfde gedrag. Elke ouder weet dat een goede nachtrust hiervoor de beste oplossing is. In het belang van hun medewerkers is het dan ook een goed idee dat alle leidinggevenden dezelfde wijsheid zouden volgen: rust, reinheid en regelmaat. Slaap lekker!
