Enkeltje konijnenhol

Nart Wielaard: “Ik ontdekte dat waarheid geen vast gegeven is, maar afhankelijk van perspectief. Technologie kan alles faken, maar gelukkig zijn er ook manieren om nep te ontmaskeren. AI is vooral statistiek, geen intelligentie, en versterkt onze bubbels. Blijven vragen stellen is essentieel in een wereld die steeds meer door AI wordt gevormd. In deze blog neem ik je mee in mijn ontdekkingstocht.”

Januari 2023. In Malaga zie ik op een terras een jongeman zitten met een t-shirt met de opdruk Truth Denial. Ik ben op dat moment al een paar maanden met groot enthousiasme aan het spelen met ChatGPT en verbaas me over het gemak waarmee deze tool zomaar wat informatie of beelden oplepelt. Het dondert niet of het klopt. En dat past perfect bij de post-truth samenleving die is ontstaan.

De tekst op het shirt veroorzaakt kortsluiting in mijn hoofd. Ik weet opeens zeker dat er een roman moet komen over het einde van de waarheid. Ik begin er een serie over te schrijven en duik in de twee jaar erna als een ware Alice in Wonderland het konijnenhol in. Ik leerde ongelooflijk veel in dat konijnenhol.

Allereerst leerde ik dat mijn vertrekpunt niet klopte. Er is niet zoiets als de waarheid; daarover hebben talloze filosofen zich al gebogen. Er zijn alleen maar perspectieven op de waarheid.

Verder maakte ik kennis met werkelijk briljante technologie om alles te faken—ook de stem of de bewegende beelden van een CFO—en leerde ik ook dat er gelukkig veel wapens zijn om die nepperij te ontmaskeren.

Ik leerde dat een Nederlandse startup werkt aan een tamelijk fundamentele oplossing om de herkomst van informatie te garanderen.

Ik leerde dat LLM’s (Large Language Models) zoals ChatGPT er nogal eens naast zitten, vooral als ze worden geconfronteerd met een vraag die buiten de grote bulk van hun data ligt. Dat er wordt gewerkt aan een oplossing daarvoor, maar dat dit hallucineren volgens veel experts toch echt ‘not a bug but a feature’ is.

Ik leerde dat de ‘I’ in AI overschat wordt: het gaat niet om intelligentie, het is in de huidige vorm echt alleen maar ‘statistics on steroids’. Dat AI precies daarom ook leidt tot veel middelmatigheid—is er nog wel ruimte voor de eigenzinnige David Bowies van deze wereld in een tijd waarin alles op basis van data wordt bedacht?—maar ook dat wij mensen misschien sowieso maar middelmatige wezens zijn.

Dat AI de turbo zet op de informatiebubbels waarin we verkeren, zodat we nauwelijks nog geluiden of meningen van buiten die bubbel horen.

Dat er ergens in de komende jaren een risico van model collapse bestaat, waarbij de modellen feitelijk hun eigen uitlaatgassen gaan inademen, met potentieel een bizar grote informatievervuiling op internet.

Terwijl ik in dat konijnenhol zat, probeer ik er chocola van te maken. Niet om de toekomst te voorspellen, want dat kan toch niet. Wel om op zijn minst na te denken over wat voor scenario’s er kunnen optreden. En te concluderen dat je als mens vooral veel vragen moet blijven stellen in een door AI geregeerde wereld, ook al omdat we daar als mens best goed in zijn. In mijn werk hamer ik daar dan ook steeds op. En die roman? Die kwam er ook: Pijnloos Prikkeldraad.